وبلاگ

خلق فضا با معماری مدرن ، بازگشت به گذشته ممنوع (نفی معماری کلاسیک)

احتمالا برای شما هم اتفاق افتاده است که در هنگام عبور از مناطق لوکس و مدرن شهری، با برج‌های سر به فلک کشیده‌ای مواجه شوید که به هیچ دوره مکانی و زمانی ما تعلق ندارد و تنها حسی از اشرافیت را به رخ می‌کشاند. در گذشته، در ایران طرح‌ها صرفاً تقلیدی کورکورانه از فرهنگ‌های دیگر ملل یا کشورها نبوده است؛ چیزی که امروزه به‌کرات شاهد آن هستیم و متأسفانه معماران، جهت شاخص کردن طرح‌های خود و موردپسند بودن ساختمان‌های غربی از منظر مردم، بیشتر به جنبه زیباشناختی ساختمان توجه می‌کنند و به تبعیت از معماری نئوکلاسیک، نمای ساختمان‌ها را به شکل بناهای روم و یونان طراحی می‌کنند و هویت بناهای باستانی و معماری ایرانی را به خطر می‌اندازد. در این بخش قصد داریم نگاهی اجمالی به تاریخچه و تاثیر نئوکلاسیک بر معماری جهان و ایران و آثار آن بپردازیم.

هنر معماری بخشی از هویت تاریخی یک کشور به شمار می‌رود که بازتابی از دین، تمدن و فرهنگ یک مملکت می‌باشد و میراثی گران‌بها برای آیندگان خواهد بود. بنابراین می‌توان گفت معماری هنری است فاخر، که تاریخ، فرهنگ، تمدن، دین و سبک زندگی را باهم به تصویر می‌کشد.در بیان این مسئله سؤالاتی در ذهن ما مطرح می‌شود که، آیا امروزه در سیمای شهری یا نماهای ساختمان‌های ما، تاریخ و هویت ایرانی به چه اندازه دیده می‌شود؟ آنچه بیانگر جواب این سؤالات است گاهاً خیلی از ساختمان‌ها هیچ نسبتی یا معماری شکوهمند ایرانی ندارند. ساختمان‌هایی که با نماهایی غربی نئوکلاسیک طرفداران زیادی در ایران جذب کرده‌اند و معماری ایرانی را زیر سؤال می‌برند.

معماران نئوکلاسیک همچون معماران پست‌مدرن، توجه به گذشته دارند؛ با این تفاوت که معماری پست‌مدرن در پی هویت انسان است و تاریخ هر قوم و ملتی ازنظر آن‌ها به‌عنوان بخشی از هویت آن ملت تلقی می‌شود. آن‌ها آنچه را که به هویت یک ملت مربوط است در ساختمان‌هایشان به‌روزرسانی می‌کنند و بر اساس شرایط زمانی و مکانی به‌صورت مدرن طراحی می‌کنند. لذا معماران پست‌مدرن در تغییر دادن تناسبات، رنگ‌ها و عملکرد‌های نماد‌های تاریخی تردید نمی‌کنند. ولی معماران نئوکلاسیک (همچون کونیلن تری که پایه‌گذار سبک نئوکلاسیک محسوب می‌شود) معتقدند که نظم‌های کلاسیک الهاماتی آسمانی و مقدس هستند. پس تغییر دادن آن‌ها صحیح نیست و هر تغییری در آن باعث تبدیل‌شدن کمال به نقصان می‌شود.

مسئله اینجاست که چرا ما از سبک نئوکلاسیسیسم اقتباس می‌کنیم، درصورتی‌که این مکتب مربوط به روشی است که در حدود ۵۰۰ سال پیش از میلاد در شهر آکروپلیس آتن و معابد یونانی کارشده‌ و اینکه ما باید بیشتر به دنبال معماری بومی و فرهنگ اصیل خودمان باشیم و برای حفظ و ارتقای آن تلاش کنیم؛ نه اینکه بدون هیچ نوع بینش و نگرشی کورکورانه از نوعی معماری تقلید کنیم که کاملاً بدون ارتباط با فرهنگ، مذهب و اجتماع ما می‌باشد.

در سال‌های اخیر و مخصوصاً در دهه‌ی گذشته، به‌کارگیری این روش در نماهای ساختمان‌های ما بسیار پرطرفدار بوده و در حال اجرا می‌باشند. مخصوصاً سازنده‌ها و به‌اصطلاح، بسازوبفروش‌ها در شهر‌های بزرگ ایران به این روش ،نماهای ساختمان‌هایشان را اجرا می‌کنند و روزبه‌روز طرفداران این سبک افزایش می‌یابند. اگر این مسئله حل نشود و نماهای رومی به همین سرعت ادامه پیدا کنند، دیگر معماری ایرانی وجود نخواهد داشت و به فراموشی سپرده خواهد شد. همان‌طور که غربی‌ها در تاریخ تمدن خود شهری مثل آکروپلیس و معبدی به نام پارتنان دارند، ما هم فرهنگ و معماری غنی‌تری داریم که می‌توانیم با اقتباس از معماری گذشته خودمان، صاحب سبک و مکتبی باشیم که نام ایرانی بر آن باشد، نه یک نام بیگانه.

به‌هرحال، اتفاق جاری در کلان‌شهرهای کشورمان، یعنی ادای التقاطی معماری کلاسیک و نئوکلاسیک در حالی روبه گسترش است که معماران این‌گونه بناها، به‌اشتباه، به‌روز بودن و همراهی با روند مدرن معماری جهان را توجیهی منطقی برای این کار می‌دانند و این در حالی است که این نوع معماری در حال حاضر به‌کلی در کشورهای غربی منسوخ‌شده است و حتی اگر این معماران و سرمایه‌داران بخواهند در شهرهای اروپایی و آمریکایی این سبک را اجرا کنند، توسط مدیریت شهری و شهرداری‌ها از آن جلوگیری می‌شود. کما اینکه اخیراً در لس‌آنجلس آمریکا و بارسلونای اسپانیا قوانینی علیه این نوع معماری وضع‌شده و در تورنتوی کانادا نیز این موضوع تحت بررسی است.

اکنون چندین سال است که کشورهای مختلف جهان، از امارات تا انگلستان، هرکدام به‌نوعی به کنکاش در معماری ایرانی – اسلامی کشورمان پرداخته و به نتایج قابل‌توجهی دست پیداکرده‌اند. وقتی کارشناسان معماری از دیگر کشورها به ایران سفر می‌کنند و چهره ناهمگون و هزار رنگ معماری در کلان‌شهرهای کشورمان را مشاهده می‌کنند، با تأسف این سؤال را مطرح می‌کنند که چرا شما نتوانستید از معماری غنی پیشینیان خود در تلفیق با فنّاوری معاصر بهره ببرید و درنهایت به تقلید معماری غربی در اکثر بناهای معاصر خودروی آوردید؟ سؤالی که ذهن بسیاری از هم‌وطنانمان را هم به خود مشغول کرده است و اینجاست که وزارت راه و شهرسازی در کنار شهرداری‌های کلان‌شهرهای ایران با همکاری نخبگان می‌بایست پاسخی جامع برای این پرسش بیابند.

حال به نظر شما استفاده و تقلید از معماری و سبک کلاسیک در ایران قابل قبول می‌باشد ؟